महिलाद्वारा बाख्रापालन
अर्घाखाँची — परम्परागत शैलीमा बाख्रा पाल्दै आएका शीतगंगा नगरपालिका १३ र १४ का महिलाले अहिले फरक तरिकाले बाख्रापालन गरेर आम्दानी बढाएका छन् ।
जमिनदेखि एक मिटर अग्लो खोर, दैनिक सरसफाइ, न्यायो र घाँस बाख्राको उचाइभन्दा माथि झुन्ड्याएर राखिदिने । खोरबाहिर भुइँमा पनि काठ राख्ने । नुन, पानी, घाँसपात, खनिज र अन्न खुवाउने समय निर्धारण । यही विधिबाट पालेका बाख्राले अन्य बाख्राको तुलनामा बढी र छिटो आम्दानी दिन्छन् ।
कँरेंचुलीकी टुलकुमारी न्यौपानेले ६ हजार रुपैयाँ ऋण काढेर किनेका बाख्राले ६ महिनामा दुई खसी बिक्री गर्दा १८ हजार रुपैयाँ आम्दानी दियो । ‘ऋण तिरेर दुई माउ बाख्रा थपें,’ उनले भनिन्, ‘तीन वर्षमा २६ बाख्रा पुगे ।’ अहिलेसम्म खसीबोका बिक्री गरेर ६५ हजार रुपैयाँ आम्दानी भएको उनले बताइन् ।
महिला मिलेर समूह गठन गर्छन् । महिनैपिच्छे बैठक बस्ने, बाख्रा र खसीबोकाको तौल कसको कति भयो, रोग लाग्नबाट बचाउने तरिका र आहारमा ध्यान दिनेबारे छलफल गर्छन् र अनुभव बाँड्छन् । स्थानीय जातका बाख्रामा उन्नत बोका लगाइन्छ । रोग लाग्नबाट जोगाउन जुकाको औषधि खुवाइन्छ ।
धेरै बाख्रा पालेर खासै आम्दानी लिन नसक्ने कृषकलाई आधुनिक तरिकाले पाल्ने उपाय र स्याहारसुसार, खानपिन र औषधि उपचारका बारेमा प्रशिक्षण दिएपछि सिमलपानीका एक हजार महिलाको आम्दानीको मुख्य स्रोत बाख्रा बनेको हो । ‘बाख्रा उनै हुन्, छिटो हुर्कने, बढ्ने, ब्याउने र तौल बढाउने तरिका सिकेपछि हामी स्वरोजगार बन्यौं,’ शीतगंगा नगरपालिका–१४ की बसुन्धरा कार्कीले भनिन्, ‘आम्दानी र सीप दुवै बढेको छ ।’
परियोजनामा ११ मूल समूह र २६ उपसमूह छन् । वडा १३ मा सिमलपानी कृषि तथा पशु विकास महिला सहकारी संस्थामा ३ सय ५० र वडा १४ को गंगाजल कृषि तथा पशुविकास सहकारीमा ६ सय ५० महिला कृषक आबद्ध छन् । सहकारीमा बैठक बस्ने, महिनैपिच्छे रकम जम्मा गर्ने गर्छन् ।
सिमलपानी सहकारीकी अध्यक्ष मानकुमारी बीसीका अनुसार पहिला खोरभित्रै पिसाबले बाख्राको शरीर भिज्थ्यो, आधुनिक खोर निर्माण भएपछि सफा हुन्छन् । सहकारीमा आबद्ध कृषकले वर्षमा ५० हजारदेखि ३ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्ने गरेको उनले बताइन् ।
महिलाले बाख्रा पालेर स्वरोजगार भएको र हेफरको तालिमले महिला सशक्तीकरण, सहकारी सञ्चालन, सामाजिक जवाफदेहिता र डटेर बोल्न सक्ने भएको परियोजना अध्यक्ष बाबुराम पौडेलले बताए ।
www.kantipurdaily.com