तरकारी खेतीमा रातो मकुरा ( Red Spider Mite)को रोकथामका उपायहरू

तरकारी खेतीमा रातो मकुरा (Red Spider Mite) एक प्रमुख हानिकारक कीरा हो, जसले पातको रस चुस्नेद्वारा बिरुवामा क्षति पुर्‍याउँछ। यसको प्रभावले पात पहेँलो वा खैरो भएर झर्ने, उत्पादन घट्ने, र बिरुवा मर्नेसम्मको अवस्था आउन सक्छ। यहाँ रोकथाम र नियन्त्रणका उपायहरू छन्:

१. प्रकोप हुन नदिन पूर्वतयारी

•सफा खेतबारी: खेतीअघि पुरानो बोटबिरुवा र खरपतवार हटाएर खेत सफा राख्ने।

•जागृत निरीक्षण: बिरुवामा रातो मकुराको संकेत (पातमा साना रातो कीरा, जालजस्तो संरचना) नियमित जाँच गर्ने।

•नियमित सिंचाई: बिरुवालाई नियमित पानी दिने। सुख्खा अवस्थामा मकुरा छिटो फैलिन्छ।

२. जैविक नियन्त्रणका उपायहरू

•प्राकृतिक शत्रुहरू:

•लेडी बर्ड बीटल र अन्य लाभदायक कीराहरूले मकुरा खाने भएकाले प्रोत्साहित गर्नु।

•नीमको तेल (Neem Oil):

•५% नीम तेल पानीमा मिसाएर बिरुवामा छर्ने।

•यसले मकुराको बिस्तारलाई रोक्छ।

•लसुनको रस छर्कने:

•लसुनको झोल तयार गरी बिरुवामा छर्कने।

३. सांस्कृतिक व्यवस्थापन

•फसल परिवर्तन:

•एउटै फसल लगातार नलगाई, फसल परिवर्तन (Crop Rotation) गर्ने।

•खेतमा पर्याप्त दूरी:

•बिरुवाबीचको दूरी राखेर मकुराको फैलावट घटाउने।

•मल र पानीको व्यवस्थापन:

•अत्यधिक रासायनिक मल नहाल्ने, किनभने यसले मकुरालाई आकर्षित गर्न सक्छ।

४. रासायनिक नियन्त्रण (जरूरी परेमा)

यदि जैविक विधि पर्याप्त नभए, रासायनिक उपाय अपनाउन सकिन्छ।

•मकुराविरोधी विषादी (Miticides):

•बिफेन्थ्रिन, एबामेक्टिन, स्पायरोमेसिफेन, वा फेनाजाक्विन जस्ता रसायनहरू प्रयोग गर्ने।

•रासायनिक छराइ गर्दा निर्देशिकाअनुसार मात्रा ध्यान दिनु।

•घुमाउने विषादी प्रयोग:

•एउटै प्रकारको विषादी बारम्बार प्रयोग नगर्ने, ताकि मकुरामा प्रतिरोध क्षमता विकास नहोस्।

५. वातावरणीय व्यवस्थापन

•चिस्यान कायम राख्ने:

•खेतमा पर्याप्त पानी दिई चिस्यान बनाउने। सुख्खा मौसममा मकुरा बढी फैलिन्छ।

•धुलो नियन्त्रण:

•धुलोले मकुराको प्रजनन बढाउँछ, त्यसैले खेत नजिकै धुलो नियन्त्रण गर्ने।

६. घरेलु उपाय

•साबुन पानी:

•डिटर्जेन्ट मिसिएको पानी छर्कनु, जसले मकुराको प्रजनन रोक्छ।

•सुन्तलाको बोक्राको झोल:

•सुन्तलाको बोक्रालाई पानीमा उमालेर छर्कनु।

रातो मकुराको समस्या व्यवस्थापन गर्न जैविक उपायलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। नियमित निरीक्षण, खेत व्यवस्थापन, र आवश्यक परेमा रासायनिक उपायको सही प्रयोगले यसको प्रकोप नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। पर्यावरणमैत्री विधि अपनाउन किसानले ध्यान दिनुपर्छ।