नेपालमा कालो गोलभेडा खेती
नेपालमा कालो गोलभेडा खेती व्यापक रूपमा प्रचलनमा छैन। हालसम्म अधिकांश किसानहरूले परम्परागत रातो गोलभेडा जातहरू—जस्तै गौरव, पृथ्वी, सिर्जना, र थाइल्याण्ड जातहरू—खेती गर्दै आएका छन् । कालो गोलभेडा, जसलाई ‘कुमाटो’ वा ‘ब्ल्याक क्रिम’ जस्ता नामले चिनिन्छ, पोषणमा समृद्ध र स्वादमा फरक हुने भएकाले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा लोकप्रिय छन्।
नेपालमा कालो गोलभेडा खेती हालसम्म सीमित भए पनि, यसको पोषण मूल्य, स्वाद, र अन्तर्राष्ट्रिय मागलाई ध्यानमा राख्दा यसको खेती र बजार विस्तारको ठूलो सम्भावना छ।
१. जात छनोट (Variety Selection)
नेपालमा उपयुक्त हुने कालो गोलभेडा जातहरू:
• Black Krim (यूक्रेन मूलको जात, स्वादिलो र रसिलो)
• Kumato (स्पेन मूलको जात, गाढा रंग, कम अम्लीय)
• Indigo Rose (अँध्यारो बैजनी छालासहित, एन्टिअक्सिडेन्ट भरिपूर्ण)
२. नर्सरी तयार पार्ने
• बीउलाई १०–१५ से. ग्रे. तापक्रममा राखेर २५–३० दिनसम्म नर्सरीमा राख्नुहोस्।
• हल्का झारपातमुक्त माटो र गोबर मल प्रयोग गर्नुहोस्।
• बीउको गहिराइ ०.५ से.मी. राख्नुहोस्।
३. रोपाइँ (Transplanting)
• बिरुवा १५–२० से.मी. उचाइ पुगेपछि रोपाइँ गर्नुहोस् (२५–३० दिनमा)
• रोपाइँ दूरी:
• पंक्तिबीच दूरी: ७५–९० से.मी.
• बिरुवाबीच दूरी: ४५–६० से.मी.
⸻
४. मलजल व्यवस्थापन
• गोठेमल: १५–२० टन प्रति रोपनी
• रासायनिक मल (प्रति रोपनी):
• युरिया: ३०–४० के.जी.
• डिएपी: २५–३० के.जी.
• पोटास: १५–२० के.जी.
आधा मल रोपाइँ बेलामा, बाँकी २ पटकमा (३० र ५० दिनपछि) हाल्नुहोस्।
⸻
५. सिँचाइ
• प्रत्येक ५–७ दिनमा हल्का सिँचाइ गर्नुहोस्।
• धेरै पानीले जराहरू सड्न सक्छ, त्यसैले माटो अलिकति सुख्खा रहे पनि ठीक हुन्छ।
⸻
६. रोग तथा किराफट्याङ नियन्त्रण
• लेट ब्लाइट र पाउडरि मिल्ड्यू मुख्य समस्या हुन्।
• जैविक औषधिहरू (जस्तै नीमको तेल) वा तामा मिश्रित फफूंदनाशक प्रयोग गर्न सकिन्छ।
• नियमित निगरानी गर्नु आवश्यक छ।
⸻
७. फल टिप्ने समय
• कालो गोलभेडाको रंग गाढा बैजनी–कालो हुन थालेपछि टिप्न सकिन्छ।
• पाकेपछि ५–७ दिनसम्म स्टोर गर्न सकिन्छ।