“आम्दानी बारीको डिलमै थियो, चिन्न मात्र बाँकी थियो , फर्सीको मुन्टामा लुकेको आम्दानी “
रामपुर गाउँका हरिप्रसाद हरेक बिहान आफ्नो बारीको डिलमा बसेर लामो सास फेर्थे। खेतका गह्राहरूमा लगाएको मकैमा दाना लाग्ने बेला भएको थियो, तर बजारमा भाउ नपाउने चिन्ताले उनको मन अमिलो हुन्थ्यो। कहिले मौसमले धोका दिन्थ्यो, कहिले कीराले बाली सखाप पार्थ्यो, त कहिले मुस्किलले उब्जाएको अन्नले बजारमा उचित मूल्य पाउँदैनथ्यो। उनको जीवन यस्तै संघर्ष र अनिश्चिततामा बितिरहेको थियो।
बारीको डिल र कान्लामा भने फर्सीका लहराहरू फैलिएर हरियाली छाएका थिए। घरमा तरकारी खान र एकाध फर्सी बजारमा बेच्नबाहेक ती लहराहरूको कुनै महत्व थिएन। अधिकांश मुन्टाहरू त्यसै खेर गइरहेका थिए, सुकेर माटोमै मिल्थे।
एकदिन विहानै गाउँमा शहरबाट एकजना युवा, सन्तोष, उनको बारीमा आइपुगे। हरिप्रसादको मलिन अनुहार र बारीको अवस्था हेरेपछि सन्तोषले मुस्कुराउँदै भने, “काका, तपाईंको यो बारीको डिलमा त्यसै खेर गइरहेको फर्सीको मुन्टा सुनको टुक्रा हो, थाहा छ ?”
हरिप्रसादले अचम्म मान्दै सोधे, “कसरी बाबु? यो साग बेचेर के नै होला र? दुई-चार पैसा आउला, त्यसले जीवन चल्दैन।”
सन्तोषले सम्झाउँदै भने, “काका, कुरा सानै पैसाको हो, तर तरिका मिलाउन जान्नुपर्छ। सहरमा अहिले मानिसहरू स्वस्थ र ताजा तरकारी खोज्छन्।
फर्सीको मुन्टा निकै पोषिलो हुन्छ। तपाईंले यसलाई राम्रोसँग टिपेर, सफा गरेर, आकर्षक मुठा पार्नुभयो भने यसले सोचेभन्दा राम्रो आम्दानी दिन सक्छ।”
सन्तोषको कुराले हरिप्रसादको मनमा एउटा आशाको दियो बल्यो। उनले गुमाउनुपर्ने केही थिएन। भोलिपल्टै बिहान उनी र उनकी श्रीमती सीता मिलेर कलिला र ताजा मुन्टाहरू टिपे। त्यसलाई राम्ररी पखालेर, सुकेका पातहरू फालेर चिटिक्क परेका मुठाहरू बनाए।
पहिलो दिन उनले दश मुठा मात्रै नजिकैको बजारमा लगे। सुरुमा त कसैले खासै वास्ता गरेनन्। तर, उनको सफा र आकर्षक प्याकेजिङ देखेर एउटा होटलका साहुले सबै मुठा किने। उनले भने, “तपाईंको मुन्टा एकदमै ताजा र सफा रहेछ। भोलिदेखि २० मुठा ल्याइदिनुस् है।”
त्यो दिन हरिप्रसादले फर्सीको मुन्टा बेचेर दुई सय रुपैयाँ कमाए। पैसा सानो थियो, तर उनको अनुहारमा खुसीको चमक ठूलो थियो। त्यो पैसाले उनलाई हौसला दियो।
अब उनको दैनिकी बदलियो। उनी हरेक दिन बिहानै मुन्टा टिप्थे, सीताले त्यसलाई तयार पार्थिन् र उनी बजार पुर्याउँथे। बिस्तारै उनको मुन्टाको माग बढ्दै गयो। स्थानीय तरकारी पसलदेखि सहरका रेस्टुरेन्टसम्म उनको ताजा फर्सीको मुन्टाको चर्चा हुन थाल्यो। पहिले सित्तैमा खेर जाने लहराले अब उनलाई दिनको हजार-पन्ध्र सय रुपैयाँसम्म कमाइ दिन थाल्यो।
केही महिनामै हरिप्रसादको आर्थिक अवस्थामा सुधार आयो। उनले छोराछोरीको स्कुलको फिस समयमै तिर्न सके, घर खर्च चलाएर केही पैसा बचत पनि गर्न थाले। उनको सफलता देखेर गाउँका अरू किसानहरूले पनि फर्सीको मुन्टालाई आम्दानीको स्रोत बनाउन थाले। रामपुर गाउँ अब ताजा र अग्र्यानिक फर्सीको मुन्टाका लागि चिनिन थाल्यो।
आज हरिप्रसाद आफ्नो बारीमा फैलिएका फर्सीका लहराहरूलाई हेरेर मुस्कुराउँछन्। उनले बुझेका छन्— आम्दानी ठूला र आकर्षक बालीमा मात्र होइन, हामीले वास्ता नगरेका स-साना कुरामा पनि लुकेको हुन्छ। खाँचो छ त केवल त्यसलाई चिन्ने आँखा र मेहनत गर्ने हातको। हरिप्रसादका लागि फर्सीको लहरा पैसाको लहरा बनेको थियो, जसले उनको जीवनमा खुसी र समृद्धिको मिठो फल फलाएको थियो।
“हरेक किसानको मेहनतमा एउटा कथा लुकेको हुन्छ। ‘कृषि सूचना’ले तयार पारेको यो कथा तपाईंलाई कस्तो लाग्यो ?”