नेपालमा म्याङगोस्टीन खेती कसरी गर्न सकिन्छ ?
म्याङगोस्टीन (Garcinia mangostana) एक उष्णकटिबन्धीय फल हो जसलाई “फलहरूको रानी” पनि भनिन्छ। यो स्वादिलो, औषधीय गुणयुक्त र बजारमा महँगो मूल्यमा बिक्ने फल हो।
जलवायु र माटो आवश्यकताहरू:
| तत्व | विवरण |
| तापक्रम | २५°C देखि ३५°C |
| वर्षा | १५००–२५०० मिमी |
| आर्द्रता | ७५–८५% |
| माटो | राम्रो निकास भएको दोमट / बलौटे दोमट माटो |
| pH स्तर | 5.5 – 6.8 |
| उचाइ | ०–८०० मिटर |
ध्यान दिनुहोस्: चिसो, हिउँ, तिव्र हावा सहन सक्दैन।
बिरुवा व्यवस्थापन:
- बिरुवा प्राप्ति: विश्वसनीय नर्सरीबाट ग्राफ्ट गरिएको बिरुवा (grafted sapling) लिनुहोस्।
- बिरुवा उमेर: रोप्न १–२ वर्षको बिरुवा उपयुक्त हुन्छ।
खेत तयारी:
- खेत राम्रोसँग जोत्नुहोस्।
- १ मिटर चौडा र १ मिटर गहिरो खाल्डो खन्नुहोस्।
- हरेक खाल्डोमा:
- गोबर मल: १०–१५ किलोग्राम
- कम्पोस्ट: २–५ किलोग्राम
- निम्मखली: ५० ग्राम
- फोस्फोरस मल (DAP): १०० ग्राम
राम्ररी मिलाएर भरिदिनुहोस्।
रोपाइँ:
- समय: मनसुन सुरु हुनु अगाडि (जेठ–असार)
- दूरी: बिरुवाबीच ८–१० मिटर
- छायाँको व्यवस्था: आरम्भमा हल्का छायाँ (जस्तै केरा वा अन्य छायाँ दिने बोटसँग रोप्दा राम्रो)
सिँचाइ व्यवस्था:
- हप्तामा १–२ पटक सिँचाइ (गर्मी महिनामा)
- भारी वर्षा हुँदा पानीको निकास अनिवार्य
मल व्यवस्थापन:
| बिरुवा उमेर | गोबर मल | NPK (ग्राममा) |
| १–३ वर्ष | १०–१५ किग्रा | ५०:२५:२५ |
| ४–६ वर्ष | २०–२५ किग्रा | १५०:७५:७५ |
| ७ वर्षपछि | ३० किग्रा | २००:१००:१००
|
वर्षमा दुईचोटी मल हाल्नुहोस्:
- पहिलोपटक: फागुन/चैत्र
- दोस्रोपटक: असार/साउन
रोग तथा कीरा नियन्त्रण:
- Root rot (गोडाको सडाइ): राम्रो पानी निकास राख्नुहोस्
- Fruit borer (फलमा कीरा): जैविक कीटनाशक (जस्तै नीम तेल) प्रयोग गर्नुहोस्
- Ants/termite (कमिला/ढुसी): माटोको सतहमा कार्बोफ्युरान प्रयोग गर्न सकिन्छ (सावधानीपूर्वक)
फलफूल उत्पादन:
- पहिलो फल: रोपाइँपछिको ८–१० वर्षमा
- पूर्ण उत्पादन: १५ वर्षपछि
- एक स्वस्थ रुखबाट ३००–१००० फल प्रतिवर्ष उत्पादन हुन सक्छ
बजार र मूल्य:
- नेपालमा यो फल दुर्लभ भएकाले उच्च मूल्यमा बिक्ने सम्भावना छ (प्रति किलो ५००–१५०० रुपैयाँसम्म)
- जैविक खेती गरेमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पनि निर्यात सम्भावना हुन्छ
सम्भावित ठाउँहरू (नेपाल):
- चितवन, बुटवल, झापा, मोरङ, सुनसरी, कैलाली, कञ्चनपुर, नवलपरासी आदि