नेपालमा आभोकाडो खेतीको अवस्था , चुनौतीहरू
नेपालको हावापानी र भौगोलिक विविधता आभोकाडो (Avocado) खेतीका लागि निकै अनुकूल छ। आभोकाडोको खेती विशेषगरी पहाडी र मध्यम पहाडी क्षेत्रहरूमा गर्न सकिन्छ, जहाँ उपयुक्त माटो, पानीको उचित व्यवस्थापन, र तापक्रमको सन्तुलन पाइन्छ। हाल नेपालमा आभोकाडो खेती विस्तार हुँदै गएको छ, किनकि यसले राम्रो आम्दानीको सम्भावना प्रदान गर्न सक्छ।
नेपालमा आभोकाडो खेतीको अवस्था:
भौगोलिक क्षेत्र: आभोकाडो खेतीका लागि ८०० देखि २००० मिटर उचाइसम्मको क्षेत्र उपयुक्त मानिन्छ। तापक्रम १५ देखि ३० डिग्री सेल्सियस र वार्षिक वर्षा १२०० देखि १५०० मिलिमिटर भएको क्षेत्र राम्रो मानिन्छ।
माटो: राम्रो निस्कासन भएको दोमट वा बलौटे माटो आभोकाडोको लागि उपयुक्त हुन्छ। अम्लीय माटो (pH ५.५ देखि ६.५) यसको विकासका लागि उत्तम हो।
जलवायु: आभोकाडोलाई चिसो, असाध्यै गर्मी वा शीतलहर सहन गाह्रो हुन्छ। यसलाई सुक्खा वा बढी आद्रता भएका क्षेत्रहरूमा समस्या हुन सक्छ, तर नेपालका धेरै क्षेत्रहरूमा यसको खेती सम्भव छ।
खेतीको समय: नेपालमा मनसुनको सुरुवात वा मनसुनपछि रोपाइँ गर्न सकिन्छ। बिरुवा रोप्नुअघि गड्ढा खनी मल प्रयोग गर्नुपर्छ। बिरुवा रोपेपछि पानीको उचित व्यवस्थापन गर्नुपर्छ।
आभोकाडो खेतीका फाइदा:
उच्च बजार मूल्य: आभोकाडोको माग स्थानीय र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा दिनानुदिन बढ्दै गएको छ।
पोषणयुक्त फल: आभोकाडोमा प्रोटिन, भिटामिन, फाइबर, र स्वस्थ्य बोसोको मात्रा धेरै हुन्छ। यो स्वास्थ्यका लागि लाभदायक फल हो।
आर्थिक सम्भावना: नेपाली कृषकहरूलाई आभोकाडो खेतीबाट राम्रो आम्दानी प्राप्त गर्न सकिन्छ, विशेष गरी जैविक उत्पादन गर्न सकेमा।
आभोकाडो खेतीमा विभिन्न रोग र कीराहरूको समस्या आउन सक्छ। सही व्यवस्थापन गरेर यी समस्याहरूलाई नियन्त्रणमा राख्न सकिन्छ। तल सामान्यतया आभोकाडोमा लाग्ने रोग र कीराहरू तथा तिनको नियन्त्रणका उपायहरू दिएका छन्:
१. रोगहरू
क. रूट रोट (Root Rot)
•लक्षण: बोटको पात पहेँलो हुन्छ, खस्न थाल्छ, हाँगाहरू सुक्न थाल्छन्, र जराहरू कालो र गल्न थाल्छन्।
•कारण: Phytophthora cinnamomi नामक फङ्गस।
•नियन्त्रण उपायहरू:
•माटोमा राम्रो निकास (drainage) को व्यवस्था गर्नुहोस्।
•बढी पानी नहाल्नुहोस्, माटो सधैं ओसिलो नबनाउनुहोस्।
•स्वस्थ बिरुवा प्रयोग गर्नुहोस्।
•Metalaxyl वा Phosphonate आधारित फङ्गिसाइड प्रयोग गर्न सकिन्छ।
ख. पाउडर मिल्डिउ (Powdery Mildew)
•लक्षण: पातमा सेतो धुलो जस्तो पदार्थ देखिन्छ, जसले पातलाई पहेँलो पार्छ।
•नियन्त्रण उपायहरू:
•प्रभावित पातहरू तुरुन्तै हटाउनुहोस्।
•सल्फर स्प्रे वा अन्य जैविक फङ्गिसाइडको प्रयोग गर्नुहोस्।
•बिरुवाहरूमा हावाको राम्रो प्रवाहको व्यवस्था गर्नुहोस्।
ग. एन्थ्राक्नोज (Anthracnose)
•लक्षण: फलहरूमा कालो दागहरू देखा पर्छन्, फल कुहिन थाल्छ।
•कारण: Colletotrichum प्रजातिको फङ्गस।
•नियन्त्रण उपायहरू:
•रोग लागेको फल र पातहरू हटाउनुहोस्।
•तामाको आधारित फङ्गिसाइड स्प्रे गर्नुहोस्।
•बिरुवालाई राम्रो हावाको प्रवाहको व्यवस्था गर्नुहोस्।
२. कीराहरू
क. एफिड्स (Aphids)
•लक्षण: पातको मुनिको भागमा सानो, हरियो वा कालो रंगका कीरा भेटिन्छन्। पात सुक्न थाल्छ।
•नियन्त्रण उपायहरू:
•साबुन पानीले छर्किनुहोस्।
•नीमको तेल (Neem oil) प्रयोग गर्नुहोस्।
•जैविक कीटनाशक जस्तै Pyrethrin स्प्रे गर्नुहोस्।
ख. रेड स्पाइडर माइट्स (Red Spider Mites)
•लक्षण: पातमा पहेँलो दागहरू देखा पर्छन् र पात सुक्न थाल्छ।
•नियन्त्रण उपायहरू:
•पातमा पानीको फोहोराले स्प्रे गर्नुहोस्।
•नीमको तेल वा माइटिसाइड स्प्रे गर्नुहोस्।
ग. बोरर कीरा (Stem Borer)
•लक्षण: हाँगाहरू भित्र प्वाल बनाएर कीराहरू बस्छन् जसले गर्दा बिरुवा कमजोर हुन्छ।
•नियन्त्रण उपायहरू:
•बिरुवालाई स्वस्थ राख्न जैविक मल प्रयोग गर्नुहोस्।
•कीराको प्रकोप देखिएमा प्रभावित हाँगाहरू काटेर हटाउनुहोस्।
•Imidacloprid जस्ता कीटनाशकहरू छर्किनुहोस्।
३. अतिरिक्त सल्लाहहरू
•जैविक मल र कम्पोस्ट प्रयोग गरेर माटोको स्वास्थ्य सुधार गर्नुहोस्।
•बिरुवाहरू बीचमा पर्याप्त दुरी राखेर लगाउनुहोस्।
•बोटलाई नियमितरूपमा निरीक्षण गर्नुहोस् ताकि कुनै रोग वा कीराको प्रकोप देखिएमा तुरुन्तै नियन्त्रण गर्न सकियोस्।
यसरी, सही व्यवस्थापन र जैविक उपायहरूको प्रयोगले आभोकाडो खेतीमा आउने रोग र कीराहरूलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ।
प्राविधिक ज्ञानको अभाव: आभोकाडो खेतीमा आवश्यक प्राविधिक ज्ञान र तालिमको अभावले गर्दा उत्पादकत्व बढाउन चुनौती छ।
बजार व्यवस्थापन: उत्पादन पछि बजारमा बिक्रीको लागि उचित व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हुन्छ, जसले गर्दा उचित मूल्य पाउन सकिन्छ।
नेपालको उपयुक्त जलवायु र भू-भागले आभोकाडो खेतीलाई प्रोत्साहन गर्न सम्भावना रहेको छ। यदि उचित तालिम, प्रविधि, र बजार व्यवस्थापनमा ध्यान दिइयो भने, यो कृषकहरूको आय वृद्धिका लागि प्रभावकारी खेती हुन सक्छ।