चिउरी : मौरीदेखि मान्छेसम्मलाई फाइदा दिने नेपालको ‘कल्पवृक्ष’
चिउरी नेपालको मध्य-पहाडी भेगमा पाइने एक बहुउपयोगी रैथाने वनस्पति हो, जसलाई यसको अनगिन्ती फाइदाका कारण ‘कल्पवृक्ष’ पनि भनिन्छ। हजुरबुबाले रोपेको बोटबाट नाति-नातिनाले समेत फल टिप्न सक्ने यो रुख मौरीदेखि मान्छेसम्म सबैका लागि वरदान साबित भएको छ।
चिउरीका बहुआयामिक फाइदाहरू:
फल: यसको पौष्टिक र गुलियो फल सिधै खान, खीर, जुस र जाम बनाउन प्रयोग हुन्छ। यसमा प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट र भिटामिन ‘सी’ जस्ता तत्व पाइन्छन्।
फल : यसको पौष्टिक र गुलियो फल सिधै खान, खीर, जुस र जाम बनाउन प्रयोग हुन्छ। यसमा प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट र भिटामिन ‘सी’ जस्ता तत्व पाइन्छन्।
फूल : यसको फूल मौरीका लागि अमृत समान छ, जसबाट विश्व बजारमा माग भएको उच्च गुणस्तरको ‘चिउरी मह’उत्पादन हुन्छ।
पात र काठ: पात दुना-टपरी बनाउन र पशुको पौष्टिक आहाराको रूपमा, अनि काठ दाउरा र फर्निचरका लागि प्रयोग गरिन्छ।
पिना: घिउ निकालेपछिको पिना जैविक मल र विषादीको रूपमा काम लाग्छ।
आर्थिक तथा वातावरणीय महत्त्व:
चिउरी खेती र यसका उत्पादन (मह, घिउ, बिजुला) को बिक्रीबाट किसानहरू, विशेषगरी चेपाङ समुदायले राम्रो आयआर्जन गर्न सक्छन्। नेपालले वर्षेनी हजारौं टन चिउरी मह निर्यात गर्न सक्ने ठूलो सम्भावना छ। साथै, यो रुखले भू-क्षय रोक्न र वातावरणीय सन्तुलन कायम राख्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
संरक्षण र व्यावसायिक खेती :
चिउरीको दिगो फाइदा लिन यसको संरक्षण गर्नु जरुरी छ। जङ्गलमा भएका बोटलाई डढेलो र चरनबाट जोगाउने, फल टिप्दा हाँगा नकाट्ने, र नयाँ बिरुवा रोप्ने जस्ता कार्यमा ध्यान दिनुपर्छ। यसको व्यावसायिक खेती गरेर किसानहरू ‘वन उद्यमी’ बन्न सक्छन्। राम्रोसँग सुकाइएको र प्रशोधन गरिएको बिजुला र घिउले बजारमा राम्रो मूल्य पाउँछ।
चिउरी केवल एउटा फल नभएर ग्रामीण अर्थतन्त्र, वातावरण संरक्षण र स्थानीय संस्कृतिको धरोहर हो। यसको सही सदुपयोग र प्रवर्द्धनबाट व्यक्ति, समाज र देशले नै ठूलो लाभ लिन सक्छ।